In een vorige blogpost schreef ik over het gebruik van vertaalmachines in de klas. Op basis van mijn bericht ontstond een discussie op het forum van KlasCement. Collega’s Erik, Hans en ikzelf brachten ondertussen enkele lesideeën samen in een publiek gedeelde Google Slides.
Op deze manier willen we voorbeelden verzamelen waarmee we leerlingen duidelijk kunnen maken hoe ze vertaalmachines en vertaaltechnologie op een goede manier kunnen inzetten in het leerproces. Deze presentatie is nu beschikbaar gemaakt op KlasCement, zodat iedereen ideeën kan toevoegen. De teller staat momenteel op 5 werkvormen en 6 tips.
Zelf een idee toevoegen? Graag!
Heb je zelf nog een idee dat je wil toevoegen aan de presentatie? Je vindt het leermiddel op KlasCement. Je kunt zelf nieuwe tips en werkvormen toevoegen aan de presentatie. Als je niet goed weet hoe dat moet, mag je het idee op de laatste slide noteren, mij een bericht sturen of een reactie schrijven bij het leermiddel op KlasCement. Je collega’s die vreemde talen onderwijzen zullen je dankbaar zijn!
Vlak voor de start van het nieuwe schooljaar zijn heel wat leerkrachten druk in de weer om hun lessen voor te bereiden en hun lesmaterialen te herschrijven. Foto’s en beeldmateriaal maken onze leermiddelen attractiever. Leerkrachten zijn daarom vrijwel constant op zoek naar passende afbeeldingen of video’s bij een les of lessenreeks. In deze blogpost vertel ik je over Pixabay, mijn favoriete voorraadkast vol rechtenvrije afbeeldingen.
Foto van een voorraadkast door Pixabay-gebruiker Floragrauso
Waarom rechtenvrij?
Leerkrachten moeten rekening houden met auteursrechten. Er zijn weliswaar enkele uitzonderingen op het auteursrecht voor educatief gebruik, maar wanneer je online lesmaterialen deelt (via leerplatformen, sociale media of bijvoorbeeld via KlasCement), ben je gebonden aan het auteursrecht. Niet alleen voor lesmaterialen, maar ook voor blogposts als deze is dit auteursrecht natuurlijk van toepassing. In juli publiceerde leraar en onderwijsblogger Marc nog dit bericht over een claim die hij kreeg naar aanleiding van een foto die hij in een blogpost had gebruikt. Je bent als leerkracht dus maar best op de hoogte van auteursrechten en het gebruik van media in professionele context.
Mediawijs, het goede voorbeeld
Zelf vind ik het ontzettend belangrijk om als leerkracht het goede voorbeeld te geven aan leerlingen in het kader van mediawijsheid: zomaar foto’s plukken van het internet en daarna weer verspreiden is eenvoudigweg niet OK. Ik probeer dus systematisch ook bronvermeldingen toe te voegen aan mijn eigen lesmaterialen en deel mijn eigen werk via een Creative Commonslicentie (lees ook deze blogpost over het delen van lesmaterialen). Ik toon leerlingen bijvoorbeeld ook hoe ze de herkomst van een afbeelding kunnen traceren via een Google Reverse Image Search.
Het ‘handige’ aan Pixabay is dat je voor de foto’s die je er kunt vinden zelfs geen naamsvermelding hoeft te plaatsen. Alle licenties worden gedeeld onder de CC0-verklaring, wat concreet betekent dat de gedeelde foto’s tot het publieke domein behoren en voor alle doeleinden (inclusief commerciële doeleinden dus) gebruikt kunnen worden. Naamsvermelding wordt uiteraard wel gewaardeerd, maar is geen verplichting.
Pixabay als uitverkorene?
Ik kreeg de gouden tip om met Pixabay te werken van moderator Els van KlasCement. Zij gaf terecht aan dat je op de website vrijwel over elk onderwerp mooie afbeeldingen kunt vinden. Ik hoef zelden nog op zoek op andere websites. Die zijn er natuurlijk wel, en zullen ongetwijfeld ook nog schatten aan afbeeldingen te bieden hebben. De voordelen van Pixabay vind ik:
de kwaliteit van de afbeeldingen
het grote aanbod
de mogelijkheid om ook in het Nederlands te zoeken
het feit dat je niet hoeft in te loggen: enkel wanneer je foto’s in de hoogste resolutie wil downloaden, moet je ingelogd zijn, maar voor de meeste toepassingen is de op één na hoogste resolutie zeker voldoende
de mogelijkheid om te publiceren zonder naamsvermelding: soms is dit handig omwille van de tijdsdruk, soms ook om esthetische redenen…
Er zijn natuurlijk nog heel wat andere websites waar je rechtenvrije media kunt downloaden (het betreft natuurlijk niet alleen afbeeldingen, maar bijvoorbeeld ook muziek). Onderaan deze blogpost vind je een link naar leermiddelen op KlasCement met de zoekterm rechtenvrij. Je vindt er hele lijsten van beeld- en geluidsbanken met rechtenvrije media.
Opgelet!
De eerste rij afbeeldingen die je te zien krijgt na een zoekopdracht op Pixabay (zie bijvoorbeeld deze zoekopdracht met trefwoord ‘cats’), zijn afbeeldingen van Shutterstock, een betalende beeldbank die adverteert op Pixabay. Deze afbeeldingen staan in een gekleurde balk met een kleine vermelding “Sponsored Images Shutterstock“. Je kunt vlak onder die balk ook lezen dat Pixabay je meer dan 20.000 gratis afbeeldingen van katten aanbiedt. De afbeeldingen op Shutterstock zijn niet gratis, je klikt dus best niet op de foto’s in de balk bovenaan (erg is het natuurlijk niet: je wordt gewoon doorverwezen naar Shutterstock). Toch even opletten dus.
Tijdens de laatste twee weken van augustus begin ik zelf het nieuwe schooljaar voor te bereiden. Ik zal daarbij dus zeker een gebruik maken van Pixabay. Waar haal jij de afbeeldingen die je gebruikt in je lesmaterialen? Hoe werk jij rond mediawijsheid in de klas? Ik verneem het graag…
✻✻✻
Dit bericht over Google Translate werd opgepikt door KlasCement. Discussieer mee via de link onderaan deze pagina.
✻✻✻
Als taalleerkracht ben ik erg begaan met plagiaatpreventie. Ik vind het belangrijk dat feedback bij schrijftaken op een efficiënte manier gegeven wordt en dat de focus sterk ligt op het leerproces van de leerling. Het spreekt voor zich dat plagiaat de efficiëntie van de leerkracht en het leerrendement van de leerling in de weg staat. Enige tijd geleden schreef ik een blogpost met 5 tips om om te gaan met plagiaat.
Google Translate: te weinig op de agenda?
Er is echter één puzzelstuk dat nog ontbreekt in mijn plagiaatpuzzel: Hoe ga ik als taalleerkracht om met het gebruik van machinale vertaling bij schrijfoefeningen binnen de lessen MVT? Is het gebruik van Google Translate een vorm van plagiaat die bestreden moet worden? Of moeten we vertaalmachines zien als een godsgeschenk en net maximaal inzetten op het gebruik van deze technologie in de klas? Het antwoord op deze vragen is niet eenduidig. Vreemd genoeg is het gebruik van vertaalmachines een onderwerp dat slechts weinig aan bod komt in gesprekken met vakcollega’s en tijdens nascholingen, het lijkt wel alsof we het collectief negeren. Toch merk ik dat het gebruik van tools als Google Translate en DeepL bij leerlingen tot de dagelijkse praktijk hoort. Is dit een probleem?
Enkele bedenkingen op basis van mijn eigen ervaring
Het maken van een schrijfoefening zelf draagt ook bij aan het taalverwervingsproces. Wanneer het schrijfproduct niet alleen het doel is, maar het schrijven dus ook gezien wordt als middel om de taal te leren (wat volgens mij in de praktijk toch vaak het geval is) zijn vertaalmachines volgens mij absoluut te mijden. Om die reden zal ik schrijftaken hoofdzakelijk tijdens de les laten maken. We moeten erover waken dat we de kostbare tijd die we investeren in het verbeteren van taken niet steken in het verbeteren van taken die door machines vertaald werden. Hier wordt immers niemand beter van.
Om de kwaliteit en de bruikbaarheid van een machinale vertaling te kunnen inschatten, moet het taalbeheersingsniveau van de leerling voldoende hoog liggen. Voor leerlingen die slechts een elementaire kennis van de vreemde taal hebben, vormt het gebruik van Google Translate eerder een hinderpaal dan een handig hulpmiddel. Het is belangrijk om de werking van een vertaalmachine aan deze leerlingen uit te leggen en in te gaan op mogelijke valkuilen bij het gebruik van deze vorm van vertaaltechnologie (door bijvoorbeeld voorbeelden te tonen van flagrante fouten die kunnen ontstaan door het gebruik van Google Translate).
Machinale vertaling kan een hulp zijn voor taalgebruikers met een gevorderde kennis van de vreemde taal. Laat leerlingen tijdens de les experimenteren met het gebruik van deze tools (door bijvoorbeeld verschillende vertaalmachines met elkaar te vergelijken) en laat hen zelf inschatten hoe ze efficiënt gebruik kunnen maken van de beschikbare
technologie.
Mijn vragen aan jullie:
Hoe gaan jullie om met vertaalmachines tijdens de lessen MVT?
Hoe leren jullie leerlingen omgaan met vertaalmachines?
Krijgen leerlingen nog schrijftaken mee naar huis, of worden de schrijftaken vooral in de klas gemaakt?
Welke voordelen zijn er verbonden aan het gebruik van vertaalmachines? Kunnen we dankzij deze technologie dingen die voorheen niet mogelijk waren?
Hebben jullie grappige anekdotes van leerlingen die bizarre fouten maakten door het gebruik van Google Translate en dit zelf niet opmerkten?
Op de viering voor de 20ste verjaardag van KlasCement (#kc20jaar) gaf ik een workshop over de rol van delen als vorm van professionalisering. Om tot professionalisering te komen binnen een deelcultuur, moet er meer zijn dan een platform om te delen, zoals KlasCement. Het creëren van een professioneel lerend netwerk (PLN) waarbinnen leermiddelen gedeeld kunnen worden, vormt daarvoor een belangrijke stap. In mijn presentatie legde ik uit hoe je een PLN kunt uitbouwen.
Er is meer nodig dan gedeelde leermiddelen en een netwerk om effectief tot leren te komen. Elk leermiddel wordt immers gebruikt binnen een specifieke context. Wanneer leerkrachten lesmaterialen van elkaar downloaden, zullen ze dat materiaal in de meeste gevallen nog aanpassen aan hun eigen leeromgeving. Dit is logisch en vaak ook nodig. Wanneer we niet alleen leermiddelen delen, maar ook onze ervaringen met deze leermiddelen, wordt die context ook tastbaar voor anderen. Het kan ook voor de deler erg interessant zijn om te weten te komen in welke nieuwe contexten zijn of haar leermiddelen terechtkomt. Daarom toch ook een kleine oproep: wanneer je lesmaterialen van anderen downloadt en gebruikt, laat dan ook weten waar en hoe je deze leermiddelen hebt ingezet, en deel de herwerking van het leermiddel opnieuw. Op deze manier heb jij niet alleen dankbaar gebruik kunnen maken van iets dat iemand anders ontworpen heeft, de delende leerkracht zal ook baat hebben bij jouw inhoudelijke feedback.
Ik voegde de presentatie en de links samen op een website. Je vindt de informatie via de onderstaande link:
Vooraf had ik via sociale media gevraagd wat leerkrachten zo waardevol vonden aan hun professioneel netwerk op sociale media. Het antwoord dat het vaakst gegeven werd, is dat een professioneel netwerk erg motiverend is en inspiratie geeft. Een PLN zorgt er voor dat je over muren heen kunt kijken. Bovendien doe je niet alleen inspiratie op, in een goed uitgebouwd netwerk leer je constant bij.
Wat vind jij zo waardevol aan jouw professioneel lerend netwerk? Welke tips kun je nog geven aan collega’s die pas recent Facebook en Twitter en andere sociale media beroepsmatig gingen gebruiken? Welke blogs lees jij nog? Hoe gebruik jij KlasCement of Trello? Ik hoor het graag.
Update herfst 2020: Na enkele updates van het platform zijn de Teams ‘Nederlands’ en ‘Engels’ niet meer actief. De borden die verbonden waren aan de teams staan nog wel online en blijven te gebruiken door de gebruikers. Door de veelvuldige wijzigingen bij Trello hebben we besloten de bestaande borden bij Trello Nederlands en Engels niet meer te beheren en ook geen nieuwe gebruikers toe te voegen. Dank voor jullie begrip en jullie jarenlange deelplezier. Karen en Tamara.
Tijdens het schooljaar 2014-2015 richtten vakcollega Tamara van het KA Merksem en ik een samenwerkinsgplatform op voor leerkrachten Engels en Nederlands. Wat initieel bedoeld was als een klein initiatief om onderling materialen uit te wisselen en samen verder uit te werken, groeide al snel uit tot een groot netwerk delende leerkrachten. Een kort relaas…
Een nieuwe, vermoeiende start
Ik kwam twee jaar geleden vol goede intenties terecht in het middelbaar onderwijs na een vrij abrupte overstap uit het hoger onderwijs. Abrupt staat hier echter niet gelijk aan ondoordacht, ik had immers lang nagedacht over deze beslissing. Omdat ik wist dat het moeilijk zou worden om als starter een vaste job te vinden, had ik me ingesteld op enkele korte interims. Het leek me een goede manier om verschillende scholen te leren kennen en zo ervaring op te doen. Op die manier kon ik ook de academische SLO rustig verder afwerken. De rest zou wel volgen.
Eind augustus 2014 kreeg ik plots de kans om een heel schooljaar lang via een liobaan 15 uur per week te les te geven in mijn huidige school, een kans die ik absoluut niet wou laten liggen, maar behoorlijk wat zwaarder was dan wat ik eerst voor ogen had. Gevolg: de eerste maanden waren loodzwaar en ronduit hectisch.
Dankzij de hulp van vele collega’s binnen en buiten de school kon ik deze abrupte overstap ook praktisch geregeld krijgen. Met Tamara van het KA Merksem klikte het al snel. Zij had werkelijk op al mijn vragen een antwoord, had over elk lesonderwerp materiaal liggen en was altijd bereid om het te delen, ook al kon ik haar in het begin niets in ruil bieden buiten een kritische blik op het gedeelde materiaal. Na de eerste drukke periode kwamen we regelmatig op het idee om samen materiaal uit te werken. Omdat we vonden dat een Facebookgroep niet ideaal was om documenten te delen en KlasCement te statisch was voor wat we wilden doen, gingen we op zoek naar een alternatief. Dat vonden we uiteindelijk in Trello.
Trello voor leerkrachten
Trello Nederlands
Zo werd ons samenwerkingsplatform geboren. Het voorbije schooljaar meldden meer dan 500 leerkrachten en leerkrachten in opleiding zich aan om mee materialen te delen en uit te werken. We schreven er een kort artikel over in Fons, het nieuwe tijdschrift voor leraren Nederlands. Er ontstonden al snel Trellogroepen voor andere vakdidactieken. Dankzij Trello kreeg ik toegang tot lesmaterialen en feedback van collega’s uit het hele land. Ik leerde dankzij Trello heel wat interessante vakcollega’s kennen.
Hopelijk helpen we met dit initiatief ook startende leerkrachten om de uitputtingsslag van de eerste maanden of jaren beter te doorstaan.
Onderaan mijn vorige post rond presentatievaardigheden en feedback deelde ik de lesmaterialen die ik voor deze lessen gebruikt had. Ik vind het delen van lesmateriaal bijzonder leerrijk, omdat het vaak leidt tot reacties en tips van collega’s.
Mag ik het ook gebruiken?
Zo was ik heel blij met de volgende reactie die ik van collega Katrien van het KCST in Sint-Truiden kreeg via Facebook:
Goed gedaan! Net voor het puntje inleiding, zou je nog kunnen toevoegen: beheers ik het onderwerp, zou ik mogelijke bijvragen kunnen beantwoorden. Verder zou ik misschien aan tempo/articulatie nog intonatie toevoegen. Bij taalgebruik afstemmen aan doelpubliek, zou je nog kunnen toevoegen: heb ik het niet te veel uit het hoofd gestudeerd?
Ze bezorgde me niet alleen inhoudelijke feedback, maar ook concrete en duidelijke tips om de checklist te vervolledigen. Tot slot stelde ze ook nog een vraag:
Zou ik het materiaal ook mogen gebruiken?
Natuurlijk mag dat! Het leek me zelfs een overbodige vraag. Ik vroeg Katrien meteen ook of ze het zag zitten om het materiaal na herwerking opnieuw te delen. Ik was immers erg geïnteresseerd in hoe ze de documenten zou gebruiken en wat ze juist zou veranderen. Daar zou ik weer wat van kunnen leren. Ze vond het prima.
Delen = tweerichtingsverkeer
Nog geen twee dagen later zat er een herwerking in mijn mailbox. En zo werd delen meteen ook krijgen. En leren. Op basis van de tips die ik ondertussen van Katrien en andere collega’s kreeg, zal ik het document nu zelf nog eens herwerken en opnieuw uittesten in de klas. De herwerking van Katrien voegde ik toe aan de originele blogpost.
Creative Commons
Lesmateriaal wordt meestal gedeeld onder een Creative Commons-licentie. Als je niet weet wat dat is, loont het de moeite om jezelf hier even in te verdiepen.
Ook materialen op Klascement worden bijvoorbeeld gedeeld met een CC-licentie. Ik gebruik zelf meestal de licentie CC BY-NC-SA. Dat is een licentie waarmee je anderen toestemming verleent om je werk te gebruiken en herwerken, op voorwaarde dat je de naam van de maker vermeldt (BY) en het werk niet gebruikt voor commerciële doeleinden (NC). Als je het materiaal hebt herwerkt en opnieuw deelt met anderen, wordt er van je verwacht dat je het materiaal deelt onder dezelfde licentie als het origineel (SA).
Bron: http://creativecommons.nl/uitleg/
Net als vele leerkrachten bekijk ik zelf ook regelmatig materialen die door andere leerkrachten gedeeld worden. Meestal ben ik geïnteresseerd in de inhoud, maar soms ook gewoon in de lay-out, of in de werkvorm die gebruikt wordt. Zelden zal ik dan ook iets wat ik van iemand gekregen heb zonder enige bewerking gebruiken in de klas. Ik kies er meestal voor om de materialen te herwerken, of verder uit te breiden. Dat heeft vooral te maken met het feit dat de context een erg grote rol speelt: wat de ene leerkracht opmaakt voor klas X, werkt zelden exact hetzelfde bij een andere leerkracht in klas Y. Het is meteen ook de belangrijkste reden waarom ik sceptisch sta tegenover werken met een methode (wat ik overigens wel doe, maar dit is voer voor een nieuwe blogpost).
Ik slaag er zelf niet altijd in om de materialen die ik van andere collega’s heb gekregen ook weer opnieuw te delen nadat ik ze herwerkt heb. Toch probeer ik het wel te doen, omdat ik zelf ervaar dat het een win-winsituatie oplevert: de originele auteur krijgt erkenning en feedback, de hele ‘onderwijscommunity’ wint erbij en in het beste geval natuurlijk … de leerlingen ook!
Dubbele oproep
Daarom voeg ik hier tot slot ook nog een oproep toe: wanneer je materiaal herwerkt dat door andere leerkrachten gedeeld werd, neem dan de moeite om het aangepaste materiaal opnieuw te delen. Het is een kleine moeite en je maakt er ongetwijfeld anderen mee blij.
Een tweede oproep is gericht aan KlasCement, de absolute pionier van de deelcultuur in het Vlaamse onderwijs. Op dit moment is delen via KlasCement helaas in de praktijk beperkt tot eenrichtingsverkeer. Hierdoor is de meerwaarde voor de delende leerkracht eerder klein. Het is weliswaar mogelijk om reacties te plaatsen bij lesmaterialen, maar die reacties blijven vaak beperkt tot een kort dankwoord (Bedankt! Dit ga ik zeker gebruiken!) of een schreeuw van enthousiasme en opluchting (Fantastisch! Dit heeft me uren werk bespaard!). Delen wordt zo bijna herleid tot een daad van altruïsme. Wanneer de feedback er meer op gericht zou zijn om de materialen zelf te verbeteren en gebruikers uitgenodigd worden om een herwerking bij het origineel toe te voegen, groeit het materiaal als het ware vanuit een netwerk van delende leerkrachten. De leerkracht die deelt zal hierdoor ook sneller de meerwaarde van het delen zelf ervaren.
Zo wordt een delend netwerk meteen ook een lerend netwerk.
